مشکلات حفظ قرآن کریم از زبان استاد بحر العلوم

 محمدمهدی بحرالعلوم، معاون آموزش و پژوهش سازمان دارالقرآن الکریم و استاد حفظ قرآن گفت : از سال 85 که طرح ارزیابی و اعطای مدرک تخصصی به حافظان قرآن که مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی بود توسط سازمان دارالقرآن الکریم اجرا شده است تاکنون که حدود 10 سال از ‌اجرای آن می‌گذرد 40 هزار نفر در آزمون‌های این طرح شرکت کرده‌اند که البته این افراد حافظان پنج جزء و کل قرآن ‌بوده‌اند.

کمیت حفظ قرآن در کشور بسیار ناچیز است
وی یادآور شد: بسیاری از 40 هزار نفری که در آمار ثبت نام‌شدگان طرح اعطای مدرک به حافظان قرآن طی 10 سال گذشته هستند تکراری بوده‌اند و گاهی اوقات حافظان قرآن چندین سال متوالی در این طرح ثبت نام کرده‌اند و نام آنها چندین بار در آمار آمده است که اگر این آمار تکراری را از آمار 40 هزار نفر خارج کنیم رقم پایین‌تری می‌شود؛ این امر نشان‌دهنده آن است که کمیت حفظ قرآن در کشور ما بسیار ناچیز است و اگر با آمار حفظ برخی کشورها مقایسه کنیم وضعیت وخیم‌تر می‌شود.
معاون آموزش و پژوهش سازمان دارالقرآن عنوان کرد: زمانی‌که آمار حافظان قرآن کشور را با مطالبه مقام معظم رهبری که 10 میلیون حافظ قرآن است مقایسه می‌کنیم، می‌بینیم چیزی کمتر از یک دویستم است و در چنین شرایطی که وضعیت ما در کمیت حفظ قرآن وخیم است اگر نگاهی به کیفیت حفظ داشته باشیم، می‌بینیم که وضعیت کیفیت حتی وخیم‌تر از کمیت است.

بهترین روش حفظ قرآن کریم و تثبیت آن در ذهن چیست؟

برای حفظ قرآن کریم، روش های گونه گونی وجود دارد. با رعایت نکاتی چند، بهترین روش آن تحقق می یابد:

نکات ضروری قبل از شروع به حفظ قرآن کریم:

1ـ نیّت خالصانه: حفظ قرآن کریم باید خالصانه باشد تا پیوند انسان را با خدا مستحکم سازد و صورت سیرت قرآن کریم را در ذهن ماندگار و تثبیت سازد.

2 – طهارت ظاهری و باطنی: طهارت ظاهری همانند با وضو بودن و رو به قبله بودن و طهارت باطنی همانند با صفا بودن با صداقت بودن و غیره از جمله نکاتی است که در تثبیت قرآن کریم در ذهن نقش آفرین است.

3 ـ حفظ در دوران کودکی و نوجوانی: اگر حفظ قرآن کریم در دوران کودکی و نو جوانی آغاز شود، بسیار سریع تر به بار خواهد نشست و هم چون نوشته بر سنگ ماندگار خواهد شد. از همان آغاز کودکی باید بر یک چنین کاری تصمیم گرفت و چنین کاری را باید روش مندانه، با جدیّت و همگام با آموزگار ماهر آغاز کرد. حفظ قرآن کریم باید از ساده ترین راه آغاز شود. به عنوان نمونه حفظ باید از اسامی سوره ها آغاز گردد.

4 ـ آمادگی و نشاط: برای حفظ قرآن کریم باید از نشاط و آمادگی لازم برخوردار بود. در غیر این صورت، از حفظ قرآن کریم پرهیز شود. باید ساعات مشخصی از روز را برای این کار در نظر گرفت و اگر یک روز از حفظ قرآن کریم باز ماند روز بعد آن را جبران کند. انتخاب زمان مناسب برای حفظ بسیار مهمّ است و بهتر است. به عنوان نمونه اوّل صبح، زمان بسیار مناسبی برای حفظ می باشد.

چهل نکته برای حافظان قرآن کریم

  علوم قرآن

در اینجا لازم است ابتدا به مقدماتی که حافظ قرآن باید رعایت کند، یادآوری شود، زیرا این پیشکردارها اگر چه ممکن است به ظاهر تأثیری در حفظ قرآن نداشته باشد، ولی قطعاً این گونه پیشینه‎ها زمینه‎ساز موفقیت و تداوم راه خواهد بود.

بسیاری از این امور اگرچه از مضامین روایات بدست می‎آید، ولی تجربه بزرگان و دوستان حافظ قرآن، مؤید آن است، زیرا قرآن و حفظ آن غیر از علوم و مطالب دیگر است، هدف از حفظ قرآن، رسیدن به کمال و معنویات است و تنها نمی‎توان به حفظ الفاظ بسنده کرد، بلکه باید مقدمه ساز برای آن اهداف عالیه باشد. اهمیت خواندن و حفظ قرآن
پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمود: اگر می‎خواهید با خدا سخن بگوئید پس قرآن بخوانید.[1]
پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمود: قلوب هم مانند آهن زنگار می‎گیرد، سؤال شد با چه چیزی زنگار را باید زدود؟ فرمود: خواندن قرآن.[2]
امام علی ـ علیه السّلام ـ فرمود: ثبات ایمان با خواندن قرآن است.[3]

روش حفظ قرآن بر مبنای حفظِ «ترکیبی»

برای حفظ قرآن روشهای گوناگونی بیان و تبیین شده که هرکدام در جای خود، دارای ویژگیهایی است و هرکس نیز امکان دارد براساس استعداد، ذوق و سلیقه، شرایط شخصی و تجربه عملی خویش، دارای روش خاص و شخصی در حفظ قرآن باشد. ولی روش پیشنهادی ما در حفظ قرآن ، بر مبنای حفظ «تَفکیکی» آیات، صفحات، سوره‏ها و جزءهای قرآن و سپس بر مبنای حفظِ «ترکیبی» و تکرار آنهابر اساس قسمتهای «سه»تایی- «سه» تایی است. 

عواملی که در سهولت حفظ قرآن مؤثرند

موری که حفظ قرآن را آسان می سازند و موجب می شوند که انسان زودتر به مقصد برسد:

1- قرآن انتخابی: انتخاب یک نوع قرآن معیّ با چاپ مرغوب، عامل مؤثری در سهولت و افزایش سرعت حفظ است.

2- برنامه ریزی دقیق و منظم: عالم چون نظم دارد، هستی و بقا دارد. خداوند نظم آفرین، اهمیت نظم را در دستگاه آفرینش با تعبیرات مختلفی بیان کرده است و از این طریق انسان را به داشتن نظم و رعایت میزان و عدالت (که به معنی نظم و قرار دادن هر چیزی در جایش می باشد) دعوت کرده است.
اگر در همة امور زندگی، مخصوصاً در فعالیت های علمی وحفظ قرآن و برنامة روزمرة دقیق و حساب شده و منظمی وجود داشته باشد، زودتر و آسان تر می توان به هدف رسید و شاهین پیروزی را به پرواز در آورد.
وقت و شرایط مناسب را خود انسان باید به وجود آورد، نه این که در انتظار پیش آمدن فرصت ها بنشیند.